اهرام مصر | زیگورات سومری
اهرام مصر باستان قدیمی تر است یا زیگورات سومری ها؟ | عجایب جهان باستان
قدمت مصر و سومر را ببینید
در حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، اولین فاز از فرهنگ سومری به‌عنوان قدیمی‌ترین تمدن در منطقه بین‌النهرین عراق پدیدار شد. نام سومریان برگرفته از شهر باستانی سومر است که در چند کیلومتری جنوب شهر مدرن کوت در شرق عراق قرار داشت. باستان‌شناسان فاز ابتدایی تمدن سومریان را اوروک می‌نامند؛ برگرفته از نام شهری باستانی به همین نام در ۸۰ کیلومتری جنوب غربی و جایی که بسیاری از قدیمی‌ترین آثار سومری‌ها در آنجا یافت شده است.
رقبای بین‌النهرین از راه می‌رسند
شواهد کشف شده در چند دهه اخیر، حاکی از آن است که سومریان در مسیر رقابت بر سر کسب عنوان قدیمی‌ترین تمدن دنیا، چند رقیب دیگر دارند که یکی از آنها تمدن مصر باستان است.
تعریف آنچه که یک تمدن را می‌سازد، تا حدودی مبهم است ولی به‌طور کلی فرهنگ باید به چند ویژگی، به ویژه شهرسازی، آبیاری و خط دست یافته باشد و سومریان از هر سه این فاکتورها بهره‌مند بودند. در حدود سال ۲۰۰۰ پیش از میلاد مسیح بود که تمدن سومری‌ها، مستقیما به تمدن بابل در بین‌النهرین منتهی شد که اعتبار و ارزش آن به کشف مسائل و حقایق ریاضی از جمله مثلثات، اعداد اول، مربع و مکعب و... بود؛ مفاهیمی که بیش از هزار سال بعد توسط یونانیان باستان بسط و توسعه یافتند.
به گفته ساموئل نوا کرامر، تاریخ‌دان آمریکایی، سومریان با ساخت معبدهای بلندی به نام زیگورات در شهرهایشان و بهره‌گیری چهره‌های دینی و روحانی داشتند که عمرشان را صرف عبادت و پرستش خدایان خاص می‌کردند.
حالا سوال اینجاست که کدام یک از خدایان در پانتئون سومری‌ها قدرتمندترین بوده، به مکان و زمان بستگی دارد؛ به عنوان مثال آنو، خدای آسمان در اوایل دوران اوروک محبوب بوده و انلیل، خدای طوفان در سومر مورد پرستش واقع می‌شده. اینانا، ملکه بهشت، ممکن است در اصل یک الهه باروری در اوروک بوده باشد و پرستش او به دیگر شهرهای بین‌النهرین ، (جایی که به‌عنوان ایشتار شناخته می‌شده و ممکن است بر الهه‌های تمدن‌های بعد از آن مثل اشتاروت در میان هیتی‌ها و افرودیت در یونان تاثیرگذار بوده باشد) گسترش یافته باشد.
برخی از محققان بر این باورند که ممکن است تمدن‌هایی به قدمت یا حتی قدیمی‌تر از تمدن سومری‌ها وجود داشته‌اند. فیلیپ جونز، سرپرست ونگهبان مجموعه‌های بخش بابلی در موزه پن فیلادلفیا می‌گوید:« من می‌توانم بگویم که تمدن‌های مصر و سومر اساسا به صورت همزمان ظهور پیدا کرده‌اند.»
مصر، سومر، یا تمدنی در مناطق شرقی‌تر
در این میان، دهه‌ها جنگ و ناآرامی در عراق باعث شده که باستان‌شناسان در سال‌های اخیر نتوانند به بسیاری از سایت‌های بین‌النهرین دسترسی داشته باشد ولی طبق گفته جونز، محققان مصرشناس، در طول این سال‌ها به حفاری‌هایشان ادامه داده‌اند و نتیجه این حفاری‌ها این است که باستان‌شناسان در مصر، حالا دست‌نوشته‌هایی را یافته‌اند که عمری برابر یا حتی قدیمی‌تر از دست نوشته‌های سومر دارند و این بدان معناست که قدیمی‌ترین فاز تمدن مصر باستان تقریبا همزمان با اولین فاز از تمدن سومری‌ها در حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح ظهور پیدا کرده است.
