روح بعد از مرگ
روح بعد از مرگ چه چیزهایی را میبیند؟
روح آدمی در آنجا به زندگی ابدی خود پس از مرگ تا روز قیامت ادامه میدهد.
روح انسان پس از مرگ هوشیار است و بر حوادث درک دارد؛ مرسوم است که آدمی تا زمانی که زنده است خواب و پس از مرگ بیدار و هوشیار میشود؛ برخی از واقعیتها در زمان حیات بر انسان پوشیده است و لحظه مرگ آشکار میشود. در لحظه مرگ رابطه انسان با اطرافیان و اطرافیانش با او قطع میشود و نمیتواند حالات و مواردی را که میبیند، برای اطرافیانش توضیح دهد.
هنگام مرگ برخی از چیزهایی که آدمی قادر به دیدن آن نبوده مانند شیطان و فرشتگان در برابر دیدگانش ظاهر میشوند. انسان با مشاهده ملک الموت و دنیای ناآشنای اطرافش، متوجه پایان زندگی دنیایی خود میشود. نیکوکاران، فرشتگان قبض روح را به شکل زیبا و همراه با بشارت، سلام و تحیت مشاهده میکنند و کافران و ستمکاران، فرشتگان را بیم دهنده و با چهرههای ترسناک میبینند. هر انسانی پس از مرگ، فرشتگان ثبت اعمال را میبیند و بلافاصله از وضع خود، بهشتی و اهل سعادت یا جهنمی و اهل عذاب بودن خود آگاه میشود. در اولین مراحل انتقال یا مرگ و زندگی در برزخ، روح آدمی فرشتگان مامور رزق و روزی را مشاهده میکند.
بر اساس برخی روایات، هنگام مرگ شیطان با فرزندان و یاران خود بر بالین انسان حاضر میشوند تا او را وسوسه کنند و در دینش به شک اندازند و او را به کفر بکشانند، اما اگر فرد از مومنان حقیقی باشد، شیطان نمیتواند بر او غالب شود و دین و ایمانش را بگیرد. (من لا یحضره الفقیه، جلد ۱ , صفحه ۱۳۳)
هنگام مرگ همه انسانها صالح، پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) با ظاهری آراسته و مثال نزدنی بر روح فرد حاضر میشوند؛ اگر از مومنان باشد هنگام دیدار با این بزرگان علاقه پیدا میکند و عشق میورزد و اگر از مومنان نباشد، هنگام مشاهده آنها را از دشمنان خود میداند و به دیدارشان علاقه ندارد. (بحار الأنوار، ج ۸۲، ص ۱۷۴، ح ۸)
بر اساس روایتی از امام علی (ع) مال و اولاد و اعمال برای فرد مرده مجسم میشود؛ هنگامی که انسان متوجه مال خود میشود، میگوید:ای مال! به خدا سوگند من بر جمع تو حریص و بر انفاق تو بخیل بودم. شب و روز خود را برای به دست آوردن تو صرف کردم و چیزی از تو را از خود جدا نمیکردم، پس چه سود و بهرهای از تو به من میرسد؟ مال پاسخ میدهد: کفن خود را از من بگیر؛ استفاده تو از من کفنی بیش نیست.
هنگامی به فرزندان خود میرسد، میگوید: به خدا سوگند! من برای شما مهربان و حامی و نگهدارنده بودم، پس در این حال چه نفع و فایدهای از شما به من میرسد؟ فرزندان میگویند: ما تو را به قبر و گودالی که آرامگاه توست، میرسانیم و در آن پنهان میسازیم.
روح فرد مرده وقتی متوجه اعمال خود میشود، میگوید: به خدا سوگند! من نسبت به انجام شما میل و رغبت نداشتم و بر من گران و سنگین بودید. چه نفع و فایدهای از تو به من میرسد؟ عمل فرد اینجا میگوید: من قرین و همنشین تو هستم؛ در قبر و روز رستاخیزت تا زمانی که من و تو بر پروردگارت عرضه شویم. (وسائلالشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج ۱۶، ص ۱۰۵)
مومنان پس از مرگ، بهشت و درجات والای آن را میبینند و به دلیل جدا شدن از خانواده و نزدیکان خود حسرت و اندوه فراوانی دارند. ملک الموت به آنها بهشت را نشان میدهد و میگوید: اینجا منزل شماست و نعمت پایدار، اموال، خانواده و خویشاوندانت در اینجا هستند. هر کدام از خویشاوندان و خانواده ات صالح باشند، در اینجا با شما خواهند بود. آیا راضی هستی به جای مال و ملک دنیا، این نعمتها را دریابی؟
فرد مومن در پاسخ میگوید: به خدا قسم مشتاقم و حاضرم.
در آیات قرآن کلمه موت ۱۶۵ مرتبه، قتل ۱۵۰ مرتبه، هلک ۶۸ مرتبه، وفی ۱۴ مرتبه آورده شده است و این امر اهمیت مرگ را نشان میدهد. بر اساس احادیث و روایات دوری از گناه، وابسته نبودن به دنیا و شهوتها، انفاق مال و نیکی به والدین از سختیهای مرگ میکاهند.